Eet langzamer, leef langer

Veel mensen hebben gedurende deze weken iets heel kostbaars over: tijd. Nee, uiteraard niet de ouders met kleine kinderen, de hardwerkende zorgverleners of vakkenvullers. Maar wel een aanzienlijk deel van 1 miljoen zzp’ers in Nederland, horecamedewerkers of studenten. In een maatschappij die berust op efficiëntie werd tijdens de coronacrisis één ding snel duidelijk: deze ‘nieuwe’ tijd moet zo nuttig mogelijk worden ingezet. Eindelijk alle ongelezen boeken lezen, misschien zelfs een boek schrijven… hardlopen weer oppakken, elke ochtend yoga voor het scherm, eindelijk eens al die keukenkastjes schilderen, de schuur opruimen, ouderen helpen, jongeren helpen, een nieuwe taal leren en zo kan ik nog wel even doorgaan met alles wat ik de afgelopen weken gehoord heb. In principe is er niks mis met goede voornemens, maar in deze uitdagende tijden kunnen ze ook zorgen voor meer druk en stress. Persoonlijk ben ik dan ook een voorstander van het volgende. Gebruik deze periode niet zozeer voor tientallen nieuwe projecten, maar om simpelweg meer tijd te besteden aan de dingen die je sowieso al doet. En om te beginnen met iets wat iedereen dagelijks doet: eten. Want meer tijd maken om te eten is niet alleen goed voor ons welbevinden, maar ook voor onze gezondheid.

In 1969 besloot een groep medische wetenschappers te onderzoeken wat er gebeurt met de gezondheid van Japanse mannen wanneer zij verhuizen naar Westerse landen, in dit geval de VS. De gemiddelde Japanner (in Japan) bleek minder gevoelig voor hartaandoeningen dan de gemiddelde Amerikaan. Maar hoe zat het dan met Japanners die in de VS woonden en een Amerikaans dieet volgden? Amerikanen hadden toen al één van de hoogste voorvallen coronaire hartziekten ter wereld, terwijl dit in Japan uiterst zelden voorkwam. De meest voor de hand liggende verklaring hiervoor was het nationale dieet. Als het gaat om hartziekten zijn producten zoals burgers, pizza en frisdranken riskanter dan vis, groenten, tofu, groene thee en zeewier. Uit het onderzoek bleek dat Japanners wonend in San Francisco Bay een significant slechtere gezondheid hadden dan Japanners wonend in Japan. Wel waren zij gemiddeld nog steeds gezonder dan de Amerikaanse mannen. Dit leek in overeenstemming te zijn met de theorie dat het vervangen van een traditioneel Japans dieet voor een verwesterd dieet een verhoogd risico op hartaandoeningen met zich mee bracht.  

Maar toen de onderzoekers dieper in de materie doken ontdekten ze dat de resultaten niet alleen aan het dieet te koppelen waren. Het was niet alleen het westerse dieet dat slechter bleek te zijn voor hun hart, maar ook de westerse cultuur waar de nadruk ligt op snelheid en individualisme. Uit data van 4,000 Japanse mannen bleek dat ook Japanners die een traditioneel dieet volgden in de VS nog steeds hogere kansen hadden op hartziektes. Nog meer dan het eten zelf, bleek de omgevende cultuur waarin zij aten van belang te zijn op hun gezondheid. De resultaten lieten zien dat Japanners die zich het meest hadden aangepast aan de Amerikaanse manier van leven, gemiddeld vijf keer zo een grote kans hadden op hartziektes, ongeacht hun dieet. Hun gezondheid was afhankelijk van factoren die in eerste instantie compleet irrelevant leken: of ze Japans met hun kinderen spraken, of ze veel in aanraking kwamen met de Japanse cultuur en of ze veel contact hadden met andere Japanners. Want wat bleek, Japanners die vasthielden aan hun culturele gewoontes aten hun eten op een andere manier en in een ander tempo. Zij profiteerden van de stress verminderende kwaliteiten van het leven in een cultuur die georganiseerd is rondom cohesie en gedeelde normen en waarden. Zelfs wanneer zij dezelfde producten aten, de maaltijden werden op een andere manier georganiseerd: met veel minder haast en volgens een ritueel. Wat ze ook aten, ze name er de tijd voor. Dit onderzoek bracht naar voren dat onze gezondheid sterk wordt beïnvloed door ons eetritme. Hiermee is tijdschaarste een van de meest onderbelichte redenen waarom moderne eetgewoontes zo verschillen van de vorige generaties en de gezondheidsgevolgen hiervan.

Een tekort aan tijd – of het idee hiervan – vormt bijna alle moderne eetgewoontes. Het dwarsboomt onze verlangens en zorgt ervoor dat we constant compromissen sluiten. Wanneer wij zeggen te weinig tijd te hebben om te koken, of zelfs om te eten, is dit niet simpelweg een feitelijke verklaring. We hebben het dan over culturele waarden en manieren waarop de maatschappij ons voorschotelt hoe onze dagen ingedeeld horen te zijn. Er is een groeiende hoeveelheid wetenschappelijk bewijs waaruit blijkt dat wanneer iemand een tekort aan tijd ervaart minder tijd zal besteden aan koken, minder geniet van maaltijden en toch meer consumeert, vooral ‘gemaksvoedsel’. Velen van ons, vaak tot onze eigen ergernis, zitten vast in routines waarin goed en rustig eten bijna onmogelijk lijkt. Dit is grotendeels toe te schrijven aan het feit dat we momenteel in een wereld leven die meer waarde hecht aan tijd dan aan eten. Zoals het voorbeeld van de Japanse mannen in de VS duidelijk maakte, een cultuur die mensen de tijd om hun dag te onderbreken voor een maaltijd ontneemt, kan leiden tot schade aan onze gezondheid. Wat vaak lijkt op een probleem van alleen slechte voeding is in de kern een probleem van gehaaste routines versterkt door een cultuur van snelheid en extreem individualisme.

Daarbij is het ook zo dat de routines rondom maaltijden, globaal, steeds meer vervagen. De verschuiving van 3 maaltijden op 3 vaste tijdstippen naar 3 maaltijden op uiteenlopende tijdstippen, talloze snackmomenten, borrels en etentjes heeft ervoor gezorgd dat hoe (en hiermee ook wat) wij eten drastisch is veranderd de afgelopen decennia. Maaltijden waren voorheen onderbrekingen van de dag, op vaste momenten en vaste plaatsen. Zelfs wanneer je alleen je lunch at, je wist dat het grootste deel van het land hetzelfde deed op hetzelfde tijdstip. Dit gaf een bepaald ritme aan je solitaire maaltijd. Je deed het juiste, op het juiste moment. Tegenwoordig zijn onze maaltijden veel minder gesynchroniseerd. We eten in een café, ontbijten laat, nemen alleen een smoothie of eten achter de computer – vaak zonder onderlinge coördinatie, soms zelfs onder mensen die in hetzelfde huis wonen. Maar er gaat iets belangrijks verloren wanneer we nooit, of zelden, de tijd nemen om samen te eten. Er is een oud woord ‘commensaliteit’ (commensality) wat letterlijk betekent: aan dezelfde tafel eten. Voedselantropoloog Claude Fischler schreef dat commensaliteit het fundamentele ‘script’ was van eten in elke samenleving. Op deze manier ontstonden fundamentele verwantschapsbanden. In de moderne samenleving draaien maaltijden vaak om het binnenkrijgen van voedingsstoffen en minder om samen zijn, genieten, nieuwe smaken en een pauze nemen van de dag.

Maar mag het nou net zo zijn dat velen van ons door de uitbraak van het coronavirus deze weken tijd over hebben. Tijd thuis. Tijd met je huisgenoot, partner of alleen. Mag het nou ook ook zo zijn dat gezondheid bij velen een hogere prioriteit heeft gekregen. En dat de meeste maaltijden momenteel thuis worden genuttigd. Deze verre van ideale omstandigheden voor veel dingen in het leven zijn wél ideale omstandigheden om van eten weer een belangrijker ritueel te maken. Iets wat zorgt voor een gemeenschapsgevoel in tijden waarin niets belangrijker is dan dat.

Laten we creatief omgaan met commensaliteit. Ik heb al veel leuks voorbij zien komen, zoals het online organiseren van etentjes waarbij iedereen hetzelfde kookt en elkaar vervolgens digitaal ontmoet, studenten die vaker met hun ouders facetimen tijdens het avondeten of collega’s die zoomen tijdens de lunch. Maar met al dat thuis werken is het ook eenvoudig om te vervallen in gemakkelijke patronen: snel eten achter de computer, avondeten op de bank.. Maar hoe mooi zou het zijn als wij deze tijd gebruiken om van maaltijden weer vaker echte onderbrekingen van de dag te maken. Een moment om alles even neer te leggen en te pauzeren.  Onderbrekingen om bij stil te staan en tijd te maken voor elkaar (ook digitaal). Maak afspraken met elkaar, dek de tafel voor de lunch, doe je laptop dicht en blijf daarna misschien zelfs nog even wat langer zitten met een bakje koffie…

Bronnen
Marmot and Tyme (1976)
Bee Wilson – The Way We Eat Now (2019)

Posts created 19

3 gedachten over “Eet langzamer, leef langer

Laat een reactie achter op Loesje Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven